युवा किन रोगी भए ?

५ वर्षअघि म एउटा पत्रिकाको अफिसमा जाँदा मेरा परिचित पत्रकार कुनामा उभिएर चुरोट खाँदै रहेछन् । भित्र मलाई देखेर हत्त न पत्त चुरोट फाले र हाँसेर भने ‘चुरोट देखिहाल्नु भयो हत्तेरिका !’ ती पत्रकारलाई आफ्नो स्वास्थ्य बिग्रने कुरामा भन्दा चुरोट खाएको देखेकामा पिर थियो । भित्र कोठामा लगेर चिसो खाउँ भनेर  मगाए । मैले मलाई उनीसँग चिनी नहालेको चिया भए हुन्थ्यो भन्ने आशय व्यक्त गरेँ । उनले लाज मानेजस्तो गरेर भने, ‘हेर्नु न, म त चिसो नभइ बस्न सक्दिनँ ।’

मैले पनि मौकामा भाषण छाटिहाले, ‘चिसो पेय खाँदा तपाईंको हड्डी कमजोर हुँदै जान्छ । अनि तपाईंको शरीरमा चाहिनेभन्दा बढी चिनी जान्छ । शरीर मोटो भएर अनेक रोग लागेपछि कसरी पत्रकार भएर दौडधुप गरेर काम गर्नुहुन्छ त ? उनले मेरो कुरा यताउति गरेर टारे । ती पत्रकार साथीसँग केही समयअघि भेट हुँदा चुरोट र चिसो पेय दुवै खान छाडेको बताउँदा भने खुसी लागेको थियो ।

अहिलेका युवालाई मुटुको स्वास्थ्य र खानपिनको प्रत्यक्ष सम्बन्ध छ भन्ने सायद थाहै छैन । अहिले मोज गरेर पछि देखाजाएगा भन्ने मानसिकताले गाँजेको छ, अहिलेको युवा पुस्तालाई । मुटुको स्वास्थ्य नराम्रो भएपछि यसले मृगौला पनि समस्या पार्छ । शारीरिक अन्य अंग पनि कमजोर हुँदै जान्छन् । उच्च रक्तचाप भएपछि मुटुमा बढी दबाब पर्छ । अहिले रक्तचापको लागि औषधिहरु पनि निस्केका छन् । तिनले रक्तचापलाई नियन्त्रणमा राख्न मद्दत त गर्छन् तर जीवनशैली र खानपान बदलिएन भने केवल औषधिले मात्र समस्या समाधन गर्न सक्दैन भन्ने कुरा बुझ्नु त्यति गाह्रो कुरा त होइन ।

अहिलेका युवाले एकछिनको मोजमस्तीमा आफ्नो स्वास्थ्यलाई र जीवन नै खतरामा पारेका छन् तर युवायुवती अरुका कुरा सुन्दैनन् । ‘म सबै कुरा गर्न सक्छु, म सक्षम हुँ, मलाई कसैको उपदेश आवश्यक छैन’ भन्ने भावना प्रायः युवा पुस्तामा देखिन्छ । विभिन्न विवाह, भोज र पार्टीमा युवक युवतीले पिएको चिसो पेय र जथाभावी खाएको देखेर युवा पुस्ताको स्वास्थ्य पछि के होला कस्ले विचार गर्ने र ?  

अहिले हाम्रो घरमा पाहुना आउँदा कागती पानीको सर्बत वा मोही दिने सट्टा चिसो पेय पदार्थले सत्कार गर्दा बढी सम्मान दिएको मानिन्छ । खाजामा चिउरा र आलु दिँदा अपमान ठानिन्छ तर मानिसको मुटु र मृगौला बिगार्ने चाउचाउ दिँदा सत्कार भएको मानिन्छ ।

त्यसैगरी वनभोज जाँदा पहिले पहिले आलु, रोटी, चना, भटमास खाने चलन थियो भने अहिले पाउरोटी, चाउचाउ, चिसो पेय पदार्थजस्ता शरीरलाई खोक्रो पार्ने खानेकुरा लिएर गइन्छ । एकछिनको जिब्रोको स्वादले शरीर धमिराले जस्तो खोक्रो पार्दै लगेको पत्तै हुँदैन।
सानैदेखि मातापिताले खानेकुरालाई नियन्त्रणमा नराखेको हुनाले अहिले कति जना किशोरकिशोरी मोटोपनको शिकार भएको देखिएको छ । एक जना १५ वर्षका ५ फिट उचाइका किशोर ५४ केजीका थिए । उनका बाजेले माया गरेर उपहार दिने गरेकाले ती किशोरले घरको खाना नखाने र बाहिरको चिसो पेय चकलेट र कुरकुरे मात्र खाने गर्थे । घरमा भात नखाएपछि स्कुल जाँदा ‘भोक लाग्ला खाजा खाउ’ भनेर घरबाट पैसा दिएपछि ती किशोरको खाजा, समोसा, चाउचाउ आदि मात्र हुन्थ्यो । ती किशोरलाई एकदिन छातीको समस्या भएर डाक्टरकहाँ लग्दा डाक्टर त छक्क परेका थिए । ‘यति मोटो तिमी कसरी भयौ ? तिम्रो त तौल तुरुन्त घटाउनु पर्छ । नत्र त तिमीलाई पछि अनेक रोग लाग्छ,’ भनेर छातीको समस्याको औषधि दिए ।

ती किशोरलाई भने डाक्टरसँग एकदम रिस उठ्यो रे ! कारण चाहिँ डाक्टरले उनलाई मोटो भन्यो भनेर । औषधि खाएपछि ती किशोर ठिक त भए तर पत्रु खाना खाइरहेका छन् । किशोरका मातापिताले अब उनको तौल घटाउनु पर्छ भनेर कोक नखाऊ, डाइट कोक खाऊ है भनेको मैले सुनेँ । ती किशोर त बच्चै थिए, बुद्धि थिएन तर ५० वर्षका आमाबाबुको डाइट कोक खाऊ भनेको बुद्धि देखेर चाहिँ म छक्क परेँ । डाइट कोक बाहियात कुरा हो भन्ने कुरा तिनलाई कसैले भनेको छैन कि ?

टिभीमा आएका विज्ञापनले प्रभावित भएर किशोर र युवायुवती अहिले अति अस्वस्थकर खाना खान्छन् । पोषणले भरिपुर्ण भएका दाल, भात, रोटी, दहीलाई अवहेलना गर्छन् । अनि बिरामी भएपछि अस्पताल र औषधिको भरमा सम्पूर्ण जीवन बिताउनु पर्दा कति समस्या पर्छ विचार नै गर्दैनन् र अनेक रोग लागेपछि मानसिक तनावमा पर्छन् ।

अहिलेसम्म युवालाई स्वस्थ कसरी रहने भन्ने जानकारी दिन सरकारले कुनै कार्यक्रम चलाएको छैन । मृगौला रोगीलाई डायलिसिस गर्न पैसा दिने भनेर   भनेर सरकारले महत्वाकांक्षी कार्यक्रम त ल्यायो तर सबैले मृगौला स्वस्थ रहोस् भनेर जीवनशैली र खानपिनमा कसरी सुधार गर्ने भनेर कुनै स्रोत छुट्याएको छैन ।

मधुमेह विशेषज्ञ डा. ज्योति भट्टराईले भन्नु भएको सम्झन्छु, ‘मोटोपनको प्रमुख कारण अस्वस्थकर खाना, चाउचाउ, पाउरोटी, बिस्कुट, चियो पेय पदार्थ हुन् । यस्ता खानेकुराले शरीरमा क्यालोरी बढाउँछ र मोटोपन ल्याउँछ । अनि मोटोपनले हुने समस्यामध्ये रक्तचाप र मुटुको समस्या साथै मृगौलाको समस्या हुन्छ । अहिले विभिन्न अस्पतालमा गएर अनुसन्धान गरियो भने सायद मुटु र मृगौलाका धेरै रोगीमध्ये युवा उमेरका मानिस बढी फेला पर्छन् ।’

 युवा जमातले अहिले नै स्वास्थ्य र खानपिनबारे विचार गरे कसो होला ताकि स्वस्थ भएर बुढ्यौलीमा पनि रमाइलो गर्न सकियोस्।